Systemy autonomiczne, adresy IPv4 i SEO hostingi

Dziś jest ważny dzień dla puli IPv4 w Polsce. Główny sprzedawca adresów IPv4 w Polsce – OVH, od dziś każe płacić za każdy dodatkowy adres IPv4 przydzielony do serwera. Ten zaktualizowany artykuł na temat adresów IPv4 i systemów autonomicznych, to pierwszy z dwuczęściowej serii traktujących o adresach IP. Do odświeżenia tematu, który pół roku temu został opublikowany na Sprawnym Marketingu skłoniło mnie kilka pytań jakie otrzymałem od czasu publikacji do tamtego artykułu oraz wprowadzenie opłat przez OVH za kolejne adresy, a powiedzmy sobie szczerze, dosyć niefortunnie zostało wprowadzone poprzez zwykły komunikat na forum, który ponadto był kilka razy edytowany.

Artykuł jest długi dlatego podzieliłem go na kilka części:

1. SEO Hosting
2. Systemy Autonomiczne
3. Pytania
4. Narzędzia
5. Wątek OVH

W maju tego roku ukazał się świetny artykuł Dominika Wójcik na temat adresów IP. Bardzo dobrze opowiada o podstawach, czym jest adres IP, jest kilka słów o instytucjach zajmujących się adresami i hipotetyczny case gdy posiadamy linki ze wszystkich możliwych domen u jednego hostingodawcy. W tym artykule zapoznamy się z jeszcze jednym bardzo ważnym elementem wpływającym na postrzeganie adresów IP, który warto wyciągnąć na światło dzienne. Chodzi o systemy autonomiczne, tzw. ASy. Teoria oczywiście jest poparta prawdziwym przykładem ilustrującym, jaki mają wpływ systemy autonomiczne na pozycjonowanie.

SEO Hosting

Jak zapewne większość wie, hostingodawcy świadczący usługi utrzymywania stron i domen internetowych posiadają różne zakresy adresów IP w swojej ofercie. Zaczynając od najprostszego wariantu, w celach budowy własnego zaplecza możemy zakupić najtańsze, istniejące konto na serwerze współdzielonym. Przeważnie takie konta posiadają limit domen, które można przypisać do niego. Każda z domen, która będzie znajdowała się na koncie współdzielonym będzie miała przypisany ten sam adres IP. Mało tego, dotyczyć to będzie wszystkich innych kont utworzonych na tym serwerze i sprzedanych innym osobom, które hostują u tego samego hostingodawcy swoje strony internetowe. W normalnych przypadkach serwery obsługujące konta współdzielone posiadają setki domen przypisanych do jednego adresu IP.

W niektórych ekstremalnych sytuacjach, na hostingu współdzielonym może znajdować się kilka tysięcy domen gTLD lub ccTLD (generic lub country code Top Level Domain), a wszystkie one przypisane są do tego samego adresu IP. Dobrym przykładem takiego obciążonego adresu jest: 94.75.225.15, który posiada prawie tysiąc domen TLD. Hipotetycznie, pozyskując linki ze wszystkich domen jakie są przypisane do serwera, otrzymujemy prawie tysiąc linków, jednak wszystkie one pochodzą z jednego adresu IP, co delikatnie mówiąc byłoby podejrzane. Jedynym elementem różnicującym te linki, w zakresie ich pochodzenia, pomijam fakt rodzaju linka i umiejscowienia go w obrębie strony, będzie adres DNS wskazujący na ten konkretny adres IP oraz, jeśli istnieją publicznie widoczne, dane właściciela domeny. I tak, przy tym ekstremalnym przykładzie, prawdopodobieństwo, że linki pochodziłyby od tych samych właścicieli będzie bardzo niewielkie, zatem te linki będą dobrej jakości, jeśli brać pod uwagę tylko ich pochodzenie. W tej kombinacji nie biorę pod uwagę otoczenia linka i rodzaju treści w jakiej się znajduje.

Drugi przypadek, który jest bardziej popularny wśród firm świadczących usługi pozycjonowania to posiadanie serwera VPS lub dedykowanego. Serwer VPS to wirtualny fragment większego serwera, gdzie użytkownik otrzymuje większe zasoby do wykorzystania. Wśród wielu ofert użytkowania serwera VPS, są też takie, gdzie do dyspozycji mamy więcej niż jeden adres IP, jednak najczęściej (lub prawie) zawsze są one w tej samej klasie C (dla mocnego uproszczenia, całkowicie tutaj pomijam zagadnienie routingu bezklasowego). Standardem jest, że do jednej maszyny VPS zawsze przypisany jest jeden adres IP. Publikując swoje strony pod zaplecze na serwerze VPS mamy średnio do dyspozycji od 1 do 4 adresów IP, ale prawdopodobnie wszystkie będą w tej samej klasie C. Liczba domen ogólnie wychodzących z tych adresów zależy wyłącznie od właściciela serwera. Hipotetycznie, umieszczając linki na wszystkich domenach zainstalowanych na serwerze VPS, otrzymujemy od 1 do 4 adresów IP.

Zauważ jednak, że pochodzenie domen będzie mniej zdywersyfikowane. Pewnie wszystkie domeny domeny będą należały do jednego właściciela, a możliwość definiowania serwerów DNS silnie zależy od tego gdzie domena jest zarejestrowana. Zatem tak utworzone zaplecze, mimo iż rozlokowane na kilku adresach IP, będzie wyglądać mniej naturalnie. Ten sam wariant się powtórzy gdy będziemy korzystali z serwera dedykowanego, wtedy mamy wyłącznie dodatkową pewność, że użytkowane przez nas adresy IP nie są również w czyichś innych rękach, tylko służą wyłącznie nam. Wbrew pozorom, takie rozwiązanie jeszcze bardziej sprawia, że tworzone zaplecze będzie wyglądało jeszcze bardziej nienaturalnie, po prostu w okolicy nie ma innych stron, należących do osób trzecich.

Trzecie rozwiązanie, które miało być lub jest lekiem na całe zło wcześniej przedstawione są hostingi SEO oferujące wiele adresów IP przypisanych do jednego konta. Te adresy z reguły oferowane są w pakietach i znajdują się w różnych klasach C. Wydajność takiego konta jest mocno ograniczona, z reguły właściciel hostingu udostępnia od 0,5 do 2% mocy procesora/pamięci/operacji IO itp. W grę wchodzą przeważnie proste strony w oparciu o HTML lub dobrze zoptymalizowane skrypty PHP. Jeśli założymy, że nadal istotna jest dla nas klasa C, to wykupując takie konto mamy dostęp do kilku/kilkunastu klas oferowanych przez firmy hostingowe. Zobaczmy jakie oferty są dostępne w Polsce:

• Neteasy.pl SEO hosting: maksymalnie 24 adresy IP z puli 67 różnych klas C na jednym koncie
• Linuxpl.com SEO hosting: maksymalnie 53 adresy z puli 159 adresów na jednym koncie
• SEOlite.pl SEO Lite: maksymalnie 36 adresów z puli 16 różnych klas C na jednym koncie
• Lokoz.com SEO hosting: maksymalnie 100 adresów z puli 8 różnych klas C na jednym koncie
• HostingHouse.pl SEO Pro: maksymalnie 27 adresów z puli 20 różnych klas C na jednym koncie, pakiet seo pro można kupić 2x
• RHosting.pl SEO Premium: 100 adresów z puli 29 różnych klas C na jednym koncie

Jest jeszcze kilka innych hostingów, które oferują różnicowanie adresów IP według różnych klas C, ale nie chodzi o to w tym miejscu aby wszystkie je wymieniać. Generalnie klasy C wśród hostingów się nie powtarzają. Kupując po jednym koncie u kilku hostingodawców, zasoby adresów będą się kumulować. Na pierwszy rzut oka wygląda fantastycznie, maksymalna możliwa dywersyfikacja adresów C. Jednak obarczone jest to sporymi ograniczeniami. Przede wszystkim wydajność sprzętowa. Administratorzy tych kont są bardzo wyczuleni na wydajność i próba postawienia tam zaplecza, które będzie pożerało więcej zasobów niż nam jest dozwolone kończy się najczęściej blokadą konta. Mniejszym złem są często pojawiające się błędy typu 503, ale to też jest już sygnał, że należy się pochylić nad optymalizacją skryptów. Bez znaczenia jest w tym miejscu geolokalizacja adresu IP, która w niektórych usługach jest podkreślana (np. rhositng posiada 13 lokalizacji geograficznych), ponieważ te wszystkie adresy IP, bez względu do jakich dostawców internetu należą, wskazują wyłącznie na jeden serwer. Zobaczmy jak wygląda prawdziwy polski seohosting w serwerowni Ionic w Krakowie.

Systemy autonomiczne

Teraz gdy mamy już pewne wyobrażenie o możliwych do pozyskania adresach IP przejdźmy do meritum tematu czyli wspomnianych ASów. Dominik wykazał na przykładzie masek „/”, że pewne pule adresów należą do małych lub dużych dostawców usług hostingowych. Z przytoczonego adresu ftp://ftp.ripe.net/ripe/stats/membership/alloclist.txt wynika, że w Polsce mamy możliwość skorzystania z 371 dostawców internetu. Nie każdy z nich nadal działa, o czym świadczy status closed przy wielu nazwach firm. Nie każdy także, świadczy usługi hostingowe, gdzie można publikować strony. Nawet na tej liście można zobaczyć duże korporacje, które wykorzystują przydzielone pule adresów tylko na własne potrzeby. Wróćmy jeszcze raz na sam początek znaczenia adresów IP. Sieć Internet, powstała przez połączenie ze sobą różnych mniejszych sieci IP.

Dla mocnego uproszczenia można przyjąć, że najmniejsza możliwa sieć IP to jedna klasa C (niech sieciowcy się nie obrażają). Centralne zarządzanie tą siecią komputerową o globalnym charakterze jaką jest cały Internet jest technicznie niewykonalne, a przede wszystkim niewskazane. Dlatego na najwyższym poziomie zarządzanie Internetem jest niezależnie. To numerowane obszary, z których każdy obejmuje wiele sieci IP. Obszary te nazywa się systemami autonomicznymi (ang. Autonomous System, w skrócie AS). Zgodnie z techniczną specyfikacją, która w Europie definiowana jest przez RIPE, to właśnie RIPE zarządza przydzielaniem kolejnych systemów autonomicznych do niezależnych providerów. System autonomiczny w Internecie to sieć lub grupa sieci pod wspólną administracyjną kontrolą. Oczywiście posiada on więcej zadań i funkcji, ale niekoniecznie istotnych z punktu widzenia SEO.

Statystykę wszystkich systemów autonomicznych możemy sprawdzić http://www.cidr-report.org/as2.0/. Wynika z niej, że istnieje ponad 40 tysięcy ASów na całym świecie. W Polsce, mamy ich obecnie niewiele ponad tysiąc. Zobacz fragment listy polskich ASów :

AS1887 NASK-ACADEMIC
AS5526 WR-PL-AS
AS5527 JJS-AS
AS5550 TASK-AS
AS5616 MEDIATEL-AS
AS5617 TPNET
AS5629 GRAL
AS6714 ATOMNET
AS6778 BPTNet-AS
AS6873 LIBRUM-AS
AS6885 RSK-ASN
AS8200 COMMERCIAL-AS
AS8246 GTS-POLSKA-AS
AS8256 LODMAN-AS
AS8259 D2DIRECT-AS
AS8267 CYFRONET-AS
AS8286 ACI-AS
AS8308 NASK-COMMERCIAL
AS8323 CYFRONET-AS2
AS8326 PL-BYDMAN-EDU
AS8364 AS8364
AS8374 PLUSNET
AS8380 TU-EUROPA-PL-AS1
AS8458 BLUENET-AS
AS8459 AS8459
AS8477 ECHOSTARPL-AS
AS8501 PIONIER-AS
AS8508 SILWEB-AS-EDU
AS8535 AGORA
AS8545 ASN-PLIX
...

Każdy system autonomiczny musi posiadać własny numer, który jest przydzielany jest przez IANA/RIPE. To 32-bitowa liczba – Autonomous System Number (ASN), która jest dalej używana przez protokół BGP przy wymianie informacji o trasach. Numery są unikatowe, aby nie doszło do zapętlania się routingu. Podobnie jak w przypadku numerów IP, także tutaj można wykorzystać prywatne numery AS. Numery te są zwykle wykorzystywane w dużych sieciach. Prywatne ASN są numerami z zakresu 64512-65535, natomiast publiczny system otrzymuje numer z zakresu od 1 do 64511. Jeden dostawca internetu, hostingodawca czy korporacja, może posiadać więcej niż jeden system autonomiczny. Dokładność przydzielanych adresów na poziomie systemów autonomicznych jest dobrym kompromisem pomiędzy realizmem, a stopniem skomplikowania pozyskania danych do analizy. Każdy AS posiada co najmniej jeden rozgłaszany prefiks. Rozgłaszany prefiks, to ciągły zakres adresów IP przydzielony do jednego ASa. Przykładem rozgłaszanego prefiksu przez LEASEWEB z numerem AS16265, dostawcę serwerów na którym stoi Silesia SEM, jest 94.75.192.0/18 Dane o rozgłaszanych prefiksach przez ASy są publiczne. Zatem z pozostałych danych dowiemy się:

Numer AS 16265
Liczba prefiksów:92
Liczba adresów IP:339200
IP/Prefiks:3686
Nazwa AS:LEASEWEB
Opis AS:LeaseWeb B.V.
Kraj:DE
Przypisano:20010212
Prefiks:78.46.0.0/15

Z przedstawionych powyżej informacji, co najmniej dwie powinniśmy już doskonale rozumieć. Datę przypisania zakresu adresów IP do dostawcy oraz prefiks. Każdy system autonomiczny może rozgłaszać pewną ilość adresów IP, zgrupowanych w prefiksy. Co dokładnie oznacza ta liczba? Z punktu widzenia SEO, w niemieckim Hetznerze możemy otrzymać 2228 różnych klas adresowych C, natomiast w tym rozgłaszanym prefiksie będzie ich dokładnie 512. Hetzner rozgłasza 16 prefiksów, które dają całkowitą liczbę 570368 adresów IP do wykorzystania. Istotny jest także numer AS. W początkach jego definiowania był on zapisywany dwubajtowo, co oznacza, że maksymalna możliwa liczba uruchomionych ASów wynosić mogła 65536. Na szczęście niedawno zmieniono sposób zapisywania na czterobajtowy i ASów może powstać znacznie więcej, mimo tego kolejne przypisywane numery są nadal niższe niż 65536. Po numerze AS również jesteśmy w stanie zorientować się czy rozgłaszane prefiksy, mimo istotnej różnicy w pierwszych dwóch oktetach adresu, należą do tego samego ASa. Sprawdźmy jak to wygląda w rzeczywistości.

Tym razem na warsztat idzie największy system autonomiczny w Polsce: TPNET o numerze AS5617. Według danych dostępnych publicznie TPNET, czyli Telekomunikacja Polska S.A rozgłasza tylko 38 prefiksów, mimo iż, posiada dwukrotnie więcej zarejestrowanych do rozgłaszania. Praktyka pokazuje, że lista rekordów w bazie RIPE jest tworem administracyjnym, zatem zawsze trzeba porównać tę listę z rzeczywistością. Wielkość ASa nie jest definiowana liczbą rozgłaszanych prefiksów, tylko zakresem przydzielonych IP według rozgłaszanych masek. Są oczywiście dostawcy, którzy rozgłaszają więcej prefiksów, jednak sumaryczna liczba IP do dyspozycji jest dużo mniejsza niż w przypadku TPNET. TPNET dysponuje prawie 7 milionami adresów IP. Zobaczmy jak wyglądają maski prefiksów rozgłaszane przez TPNET:

AS5617 178.42.0.0/15
AS5617 193.110.120.0/22
AS5617 193.110.98.0/23
AS5617 193.23.63.0/24
AS5617 194.187.200.0/22
AS5617 194.204.128.0/18
AS5617 195.116.0.0/16
AS5617 195.117.0.0/16
AS5617 195.205.0.0/16
AS5617 195.3.232.0/22
AS5617 212.160.0.0/16
AS5617 212.244.0.0/16
AS5617 213.25.0.0/16
AS5617 213.76.0.0/16
AS5617 213.77.0.0/16
AS5617 217.96.0.0/16
AS5617 217.97.0.0/16
AS5617 217.98.0.0/16
AS5617 217.99.0.0/16
AS5617 46.170.0.0/15
AS5617 77.223.244.0/22
AS5617 79.139.0.0/21
AS5617 79.139.44.0/22
AS5617 79.184.0.0/13
AS5617 80.48.0.0/13
AS5617 83.0.0.0/11
AS5617 91.199.250.0/24
AS5617 91.215.104.0/22
AS5617 95.178.76.0/22
AS5617 95.178.88.0/22
AS5617 95.48.0.0/14
...
Wygląda znajomo, nie? A powinno. Są tu wszystkie klasy adresów wykorzystywane przez Telekomunikację Polską do dostarczania internetu użytkownikom oraz serwowania stron internetowych. Jednak co to ma wspólnego z SEO hostingami? Ma i to bardzo dużo. Jeśli wrócimy na chwilę do trzeciego wariantu pozyskiwania adresów, czyli SEO hostingów, to już na pewno zwróciliśmy uwagę, że w każdym z nich dostępnych jest kilkanaście lub kilkadziesiąt klas adresowych C. Te firmy nawet w swojej ofercie (neteasy) pokazują, o które dokładnie klasy chodzi. Osoby, które korzystają z pozostałych SEO hostingów mogą w Direct Adminie dokładnie sprawdzić, które adresy IP są dla nich udostępnione. Przyglądając się kilku z nich, dochodzimy do dramatycznego wniosku, że żaden z dostawców SEO hostingu nie jest systemem autonomicznym. Pule adresowe są dzierżawione od innych ASów. Jeśli są dzierżawione to jakie ASy są w naszym zasięgu? Niestety tutaj jest kolejny dramatyczny wniosek.

• Lokoz.com SEO hosting – 1 AS
• SEOLite.pl – 3 ASy
• Hostinghouse.pl – 1 AS
• Rhosting.pl – 1AS

Myślę, że nikogo nie zdziwi fakt, że powtarzającym się ASem w powyższych czterech przykładach jest AS 16276, którym jest OVH z Francji! Zatem próżno dywersyfikować, IP i klasy adresowe C, gdy odczytując publiczne dane, okaże się, że wszystkie znajdują się w jednym systemie autonomicznym.

Pytania dot. systemów autonomicznych

Czy rzeczywiście ma to wpływ na SEO? Oczywiście, że ma. Jeśli dane są publiczne i ja sam potrafię sobie poskładać w całość pewien wycinek internetu i zobrazować, do kogo należą przedziały różnych klas adresowych, to wiedz, że w Google od dawna o tym wiedzą i biorą pod uwagę przy ocenie linków. To już nie tylko linki pochodzące z różnych domen opartych na różnych adresach IP, ale także linki z adresów IP, które należą do różnych systemów autonomicznych.

Czy firma hostingowa może zostać systemem autonomicznym? Naturalnie, tylko musi się postarać. Jakiego rodzaju starania należy podjąć możecie przeczytać w tekście i prezentacji o serwerach i hostingu w służbie SEO. W skrócie, w Krakowie powstał nowy system autonomiczny, w zakres którego wchodzą tylko 2 klasy C, jednak otrzymane efekty pozycjonowania w trudnych branżach są bardzo dobre.

Narzędzia do sprawdzania ASów

Z jakiego narzędzia można skorzystać, aby sprawdzić mój adres AS? Ciekawą wtyczką, która pozwala sprawdzić dane o systemie autonomicznym, strony którą właśnie oglądamy jest ASnumber 1.6, którą można włączyć w Firefoksie.

Inne pytania, które możemy sobie zadać po dotychczasowej lekturze:

• Na ilu AS’ach stoi moje zaplecze?
• Na jakie hostingi/IPki przenieść lub rozbudować zaplecze aby zwiększyć liczbę AS’ów?

Odpowiedzi na nie udzielił Marcin Szajda w swoim wpisie, którego fragment załączam poniżej.

Jak sprawdzić ile AS’ów zawiera nasze zaplecze? Dla każdego z adresów IP zaplecza należy wykonać następującą komendę w unixowym bashu:
whois -h whois.cymru.com -v IPserwisu
na przykład sprawdźmy IP bloga czyli 94.75.221.21:

whois -h whois.cymru.com -v 94.75.221.21

AS    | IP           | BGP Prefix    | CC | Registry | Allocated  | AS Name
16265 | 94.75.221.21 | 94.75.192.0/18 | NL | ripencc  | 2001-02-12 | LEASEWEB

Widzimy, że IP należy do systemu autonomicznego o numerze 16275 firmy Leaseweb.

Jeżeli posiadamy więcej adresów IP do sprawdzenia to łatwiej będzie sprawdzić je wszystkie na raz. Należy wprowadzić je do pliku np. ips.txt każdy w osobnej linii i odpalić sprawdzanie w pętli:

for i in $(awk '{print ($1)}' ips.txt); do whois -h whois.cymru.com -v "$i"; done

W ten sposób można sprawdzać oferty seo-hostingów, które oferują X adresów IP, dowiemy się jak rozrzucone po AS’ach są oferowane adresy IP.

Jeżeli nie mamy listy IP to równie dobrze możemy sprawdzić podając nazwy domen poleceniem:
whois -h whois.cymru.com -v $(dig silesiasem.pl +short)
lub wersji dla wielu domen:
for ii in $(for i in $(awk '{print ($1)}' domains.txt); do dig "$i" +short; done); do whois -h whois.cymru.com -v "$ii"; done
Powyższe skrypty bash’owe bazują na usłudze mapowania IP na ASN oferowanej przez Cymru Research.

Na jakie IP/hosting przenieść zaplecze? Należy wybrać takie hostingi, które zapewnią maksymalny rozrzut AS’ów, np. hosting SEO linuxpl.com szczyci się 53 różnymi adresami IP, jednak należą one do tylko 2 AS’ów: HETZNER-AS Hetzner Online AG RZ i PLUSSERVER-AS intergenia AG. Jest to i tak wynik lepszy od większości pozostałych polskich seo hostingów gdzie standardem jest 1 AS.

Zatem przed zakupem hostingu pod SEO należy sprawdzić do jakiego ASa należy domena firmy hostingowe na 99% IP wykupionego serwera będzie należeć do tego samego ASa, a nawet jeżeli nie to zazwyczaj w ciągu 7-14 dni można wymówić umowę hostingową.

Sytemy autonomiczne u polskich firm hostingowych. Marcin przebadał pod kątem AS’ów domeny firm hostingowych ze strony Web Hosting Talk, lista zawiera równo 1000 firm hostingowych polskich i działających na polskim rynku. Systemy autonomiczne udało się wyciągnąć dla 939 firm, pozostałe 61 zwracały zwróciły błędy.

Niekwestionowanym liderem okazał się system autonomiczny francuskiego OVH Systems, którego używa aż 183 firm hostingowych, drugie miejsce z 106 firmami zajął niemiecki HETZNER-AS Hetzner Online AG RZ a na trzecim miejscu z jedynie 33 firmami uplasował się rodzimy TPNET Telekomunikacja Polska S.A.

Wątek OVH

Wspomniałem na początku o tym, że od dziś OVH każe płacić za każdy dodatkowy adres IPv4 przypisany do serwera. Cena wynosi 4zł netto za miesiąc użytkowania adresu. Cytując fragment wątku z forum OVH, nie wygląda to na profesjonalne podejście do sprawy. Czytając wypowiedzi, wynika z nich że OVH zmieniało swoje stanowisko i kilkukrotnie edytowało treść tego komunikatu.

Jak już wiecie RIPE nie dysponuje wolnymi pulami adresowymi IPv4. Dokładnie chodzi o adresację darmową. W przeciwieństwie do naszych konkurentów, uruchamialiśmy kolejne adresy IPv4 bez dodatkowych kosztów do samego końca, czyli do teraz. Od tej pory kolejne adresy IPv4 są dostępne w opcji płatnej. Ponadto zamierzamy kupować kolejne pule adresowe w RIPE, które będą dostępne dla serwerów.

Cena za pojedynczy adres IPv4 wyniesie 4 zł netto miesięcznie.

Podsumowanie

Budując własne zaplecze, oparte o nasze serwery lub wynajęte konta możemy dywersyfikować wykorzystywane adresy IP. Należy pamiętać aby tę dywersyfikację zachować na każdym poziomie, jednocześnie różnicując klasy C oraz autonomiczne systemy dostarczające te adresy. Drugim filarem budowy własnego zaplecza są domeny. W zakresie zarządzania domenami, możemy wykorzystać, różnicowanie DNS i tworzenie prywatnych DNS oraz ukrywanie bądź dywersyfikowanie danych o właścicielu domeny.

W następnym artykule przedstawię rozwiązanie niektórych z zasygnalizowanych braków IPv4.

Za pomoc merytoryczną dziękuje Igorowi z HA-Systems z Wrocławia.

Zapisz się do newslettera wypełniając pola poniżej. Będziesz na bieżąco ze wszystkimi wydarzeniami związanymi z Silesia SEM i informacjami o marketingu internetowym w sieci. Nie spamujemy.

Zostanie wysłany do Ciebie e-mail potwierdzający: przeczytaj zawarte w nim instrukcje, aby potwierdzić subskrypcję.

The following two tabs change content below.

• Autor
• Ostatnie wpisy

Artur Strzelecki

Teacher w Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

Niezależny specjalista SEM, który upowszechnia wiedzę o marketingu w wyszukiwarkach internetowych. W wolnych chwilach doradza jak odnaleźć własną ścieżkę w Google.

Ostatnie wpisy Artur Strzelecki (zobacz wszystkie)

• Charytatywny SEObieg dla Adama Skrzypka na nowy wózek - 26 marca 2024
• Nowe podejście do oceny wydajności SEO: Wprowadzenie do Cumulative Indicator Score (CIS) - 20 marca 2024
• Jak rozmawiać z maszynami? Porównanie dwóch systemów inteligentnego wyszukiwania dialogowego - 20 lutego 2024